සේනාව මදීනාවට සේන්දුවීමේදී මුහම්මද් නබිතුමාගේ තවත් දුවක් වූ උම්මු කුල්දුම් අපවත් වී සිටියාය.
මේ අතර හවාසින් වංශයේ මුස්ලිම් හමුදාව මාලික්ගේ නායකත්වය යටතේ තායිෆ් හි තාකිෆ් වංශයට දැඩි හාණි පමුණුවමින් සිටියෝය. තායිෆ් නුවර වැසියෝ තම බලකොටුවෙහි ශක්තිමත්බව හේතුවෙන් සතුටු වීමට හැකි වූ නමුත් තායිෆ් නුවර මුස්ලිම්වරු සහ ඔවුනගේ මිත්‍ර පාර්ෂවයන්ගෙන් වට වී තිබූ හෙයින් ඔවුනට කිසිදු තවලමක් හෝ පිටතට යැවීමට පවා දුෂ්කර විය. ඔවුනගේ ඔටුවන් සහ බැටළුවන් තණ බුදීමට පවා මාලික්ගේ සොල්දාදුවන් හේතුවෙන් තායිෆ් බලකොටුවෙන් පිටතට යැවීමට පවා නොහැකි විය. මේ හේතුවෙන් මාස කිහිපයකට පසුව ඔවුන්ට ඉස්ලාම් ආගම වැළඳගෙන මුහම්මද් නබිතුමා සමග ගිවිසුමකට එළඹීම හැරුණුකොට වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි.
මේ අනුව රමදාන් මාසයේ තාකිෆ් වංශයේ නියෝජිතයින් පැමිණ මුහම්මද් නබිතුමා හමු විය. මුස්ලිම්වරු ඔවුන්ව සාදරයෙන් පිළිගෙන ඔවුන් සමග ගිවිසුමකට එළඹෙන ලදි. මෙහිදී ඔවුන් ඉල්ලා සිටි ඇතැම් කොන්දේසි වලට මුහම්මද් නබිතුමා එකඟ නොවීය. ඔවුන්ගේ ලාත් දෙවියන්ගේ පිළිමය වසර තුනකට විනාශ නොකරන ලෙසට ඉල්ලා සිටි අතර මුහම්මද් නබිතුමා ඊට එකඟ නොවීය. පසුව ඔවුන් එය වර්ෂ දෙකකට අඩු කළ අතර මුහම්මද් නබිතුමා එයටද එකඟ නොවීය. ඔවුන් එක් මාසයක කාළයක් ඉල්ලා සිටි අතර ඔහු එයටද එකඟ නොවූ අතර අවසානයේදී ඔවුන් අවම වශයෙන් තම අතින් එය විනාශ කරන්නට ඉඩ නොතබන ලෙසට ඉල්ලා සිටියෝය. මෙම කොන්දේසියට මුහම්මද් නබිතුමා එකඟ වූ අතර මේ අනුව එම පිළිමය විනාශ කිරීමට ඔහු මුගීරා නම් පුද්ගලයාව පිරිසක් සමග පිටත් කළේය. ඔවුන් ඉල්ලා සිටි අනෙක් කොන්දේසිය නම් පස්වෙල සලාතයෙන් (නැමදුමෙන්) ඔවුන් නිදහස් කරන ලෙසටය. මෙයටද මුහම්මද් නබිතුමා එකඟ නොවීය. අවසානයේදී ඔවුන් රමදාන් මාසයේ ඉතිරිය උපවාසයේ යෙදී තායිෆ් නුවරට පිටත් වන ලදි.
හජ් වන්දනා කාළය දැන් ළං විය. මෙහි සංවිධාන කටයුතු අබූ බක්කර්ට භාර විය. මේ අනුව ඔහු තුන්සියයක පිරිසක් රැගෙන මක්කාවට පිටත් විය. ඔහු පිටත් වූ පසුව ඉතාමත් වැදගත් කුරාණ වාක්‍යය කිහිපයක් පහළ විය. මෙය මක්කාවේ හජ් වන්දනාවේ නිරතව සිටි බහු දේව වාදීන්ට ඉතා දැඩි කුරාණ වාක්‍ය කිහිපයකි. මුහම්මද් නබිතුමා අලිව මෙම පණිවිඩය රැගෙන වහාම මක්කාවට පිටත් කරන ලදි. ඔහු මක්කාවට ගොස් සේන්දු වී කිසිවකු මෙම වසරෙහි කාබාව වටා නිරුවතින් ගමන් නොකළ යුතු බවත් බහු දේවවාදීන් හජ් වන්දනාවෙහි යෙදෙන අවසාන වර්ෂය මෙය බවත් ඔහු අවධාරණය කළේය. හජ් වන්දනාව අවසන් වූ පසුව ඔහු පහළ වන ලද කුරාණ වාක්‍ය කිහිපය සියලු ජනතාව හමුවේ අනාවරණය කරන ලදි. මෙම කුරාණ වාක්‍යයනට අනුව බහු දේවවාදීන්ට මක්කා නගරය තුළ සිටීමට මාස හතරක කාලයක් ඉඩ දී තිබුණු අතර මාස හතරෙන් පසුව අල්ලාහ් සහ ඔහුගේ දූතයා ඔවුන් සමග සියලු බැඳීම් බැහැර කරන බවත් ඔවුන් දුටු තැන ඝාතනය කිරීමට හෝ වහලුන් ලෙස ගැනීමට හැකි බවත් ප්‍රකාශ විය. නමුත් මුහම්මද් නබිතුමා සමග ගිවිසුම් වලට එළඹි පුද්ගලයින්ට මෙය අදාල නොවන බවත් යමෙකු මුස්ලිම්වරුන්ගෙන් ආරක්ෂාව පතා සිටියේ නම් ඔවුන්ව ආරක්ෂිත ස්ථානයකට රැගෙන ගොස් ඔවුන්ට ඉස්ලාම් ආගම පිළිබඳව දැනගැනීමට සැලැස්විය යුතු බවත් වැඩි දුරටත් ප්‍රකාශ විය.
පෙර වසරේ මෙන්ම මෙම වසරේ ද විවිධ වංශ වලින් මුහම්මද් නබිතුමා වෙතට නියෝජිතයින් පැමිණ ගිවිසුම් වලට එළඹිනි. එක් වරක් නජ්රාන් ප්‍රාන්තයේ සිට ක්‍රිස්තියාණි නියෝජිතයින් පිරිසක් මුහම්මද් නබිතුමා වෙතට පැමිණියෝය. පෙර වසරෙහි ඔවුන් හට රෝම අධිරාජ්‍යයේ කොන්ස්තන්තිනෝපල් නුවර සිට බොහෝ වත්කම් ලැබිණි. නමුත් මෙම වසරේ ඔවුන් නියෝජිතයින් හැට දෙනෙකු පමණ මුහම්මද් නබිතුමා සමග ගිවිසුමකට එළඹෙන්නට තීරණය කර ඇත.
මුහම්මද් නබිතුමා සමග මොවුන් ඇති කරගත් සංවාදය අතරතුර ජේසුස් වහන්ස පිළිබඳව මතභේද හටගැනුණි. ඔවුන් ජේසුස් වහන්ස අල්ලාහ්ට දාව උපන් පුත්‍රයා සහ අල්ලාහ් ම බව ප්‍රකාශ කළ අතර මුහම්මද් නබිතුමා ඔහු අල්ලාහ් ගේ දූතයකු පමණක් බව ප්‍රකාශ කළේය. මේ සඳහා අල්ලාහ්ගේ මග පෙණ්වීම යටතේ ඔහු විවිධ බැහැර කළ නොහැකි තර්ක ඉදිරිපත් කළේය. නමුත් මෙම කිසිදු තර්කයකින් ප්‍රයෝජනයක් නොවීය. අවසානයේදී අල්ලාහ් පහත කුරාණ වාක්‍යය පහළ කරන ලදි.
“නබිවරය! නුඹ වෙත දැනුම පැමිණි පසුව ද ඒ පිළිබඳව කවරෙකු හෝ නුඹ සමග තර්ක කරන්නේ නම් ඔවුනට පවසවු: පැමිණෙනු අපගේ පුතුන් සහ නුඹලාගේ පුතුන්ව ද අපගේ සිත්‍රීන් සහ නුඹලාගේ ස්ත්‍රීන් ද අප සහ නුඹලා ද පැමිණ සියල්ලෝම එකට අප අතුරින් අසත්‍යවන්තයින් හට අල්ලාහ්ගේ සාපය හිමි විය යුතු ය යන්නෙන් ප්‍රාර්ථනා කරමු.” (අල් කුරාණ් 3:61)
ඔවුන් අප මේ ගැන සිතා බලන්නම් යැයි පවසා නික්මුණ අතර පසු දින ඔවුන් පැමිණි කල් හි මුහම්මද් නබිතුමා අලි සහ ඔහුගේ පිටුපස ෆාතිමා සහ ඇගේ දරුවන් දෙදෙනා සිටි අතර මුහම්මද් නබිතුමා ඔහු ඇඳ සිටි ඔහුගේ දිග කබායෙන් ඔවුන් සියලු දෙනා වසා ප්‍රාර්ථනයට ලැහැස්ති වී සිටියේය. මෙය දුටු කිතුණු නියෝජිතයින් ඔවුන්ගේ විවාදය සාප කිරීමට තරම් දුර දිග ගෙන යාමට අකමැත්ත පළ කළ අතර අවසානයේදී යම් එකඟතාවයකට පැමිණියෝය. මෙම එකඟතාවයට අනුව ඔවුන්ට යම් බදු මුදල් ගෙවීමක් මත ඉස්ලාම් රාජ්‍යයේ ආරක්ෂාව ඔවුන්ටත්, ඔවුන්ගේ වත්කම් සහ ඔවුන්ගේ පල්ලි වලටද හිමි විය.
මෙම වර්ෂයේ සතුටුදායක ආරම්භය මුහම්මද් නබිතුමා සහ මරියාට දාව උපන් පුත් ඉබ්‍රාහීම්ගේ මරණය හේතුවෙන් දුක්ඛිත ලෙස අවසන් විය. ඔහුගේ දේහය දෙස බලමින් මුහම්මද් නබිතුමා කඳුළු සලමින් හඬන්නට විය. ඉබ්‍රාහීම් නුඹව මතු ලොව අප නැවතත් හමු වන බව දන්නා නමුත් තවමත් නුඹ නැති වීම අපට දුකකි ඉබ්‍රාහීම්. අපගේ දෑස් වලින් කඳුළු ගලති. අපගේ හදවත් වේදනාවෙන් පෙළෙති. නමුත් අප අල්ලාහ්ට එරෙහිව කිසිවක් නොපවසන්නෙමු.
ඉබ්‍රාහීම්ගේ භූමදානයෙන් පසුව සූර්යග්‍රහණයක් හට ගැණුනි. එක් පුද්ගලයකු මෙයට හේතුව මුහම්මද් නබිතුමාගේ ශෝකය යන්නෙන් ප්‍රකාශ කළේය. එවිට මුහම්මද් නබිතුමා හිරු සහ සඳු අල්ලාහ්ගේ සංඥා අතුරින් දෙකකි. ඒවායෙහි අලෝකයට මනුෂ්‍යයකුගේ මරණය හේතුවෙන් කිසිදු බලපෑමක් නැත. සූර්යග්‍රහණයක් සිදුවනු දුටු විට එය ඉවර වන තෙක් නැමදුමෙහි යෙදෙනු යන්නෙන් පැවසුවේය.
මදීනාවෙහි දැන් අත්ව ඇති සාමකාමී වාතාවරණය හේතුවෙන් බොහෝ දෙනා යුද කාලය අවසන් යැයි සිතා තමන් සතු ආයුද ආදිය විකුණන්නට පෙළඹුනහ. මෙය ආරංචි වූ මුහම්මද් නබිතුමා මාගේ මිනිසුන්ගෙන් කොටසක් දජ්ජාල් හෙවත් බොරු කාරයා (මොහුව කිතුණුවන් ඇන්ටි ක්‍රයිස්ට් ලෙස හඳුන්වයි) පැමිණෙන තුරු කිසි දිනක සත්‍යය වෙනුවෙන් සටන් කිරීම අත් නොහරී. මා දන්නා දේ නුඹලා දන්නෙහි නම් නුඹලාගේ සිනහව නැති වී ගොස් නිතර හඬමින් සිටිනු ඇත. නුඹලාට සෑම කාලයකටම පසුව තවත් භයානක කාලයක් එන්නේමය යන්නෙන් පැවසුවේය.